Nad przepaściami

Helena Pajzderska

Ona – piękna kruczowłosa kobieta, autorka sentymentalnych powieści, bywalczyni salonu Deotymy, polska poprzedniczka Karen Blixen. On – podróżnik i badacz Czarnego Lądu, zdobywca najwyższego szczytu Kamerunu, założyciel polskiej kolonii w Afryce. Helena i Stefan Rogozińscy podejmują trudną wyprawę na najwyższy szczyt Fernando Poo. Opowiadanie jest zapisem tej egzotycznej wyprawy w nieznane, przez miejsca, których oko ludzkie nie oglądało, przedstawionych w plastycznej, pełnej ekspresji narracji. Jest to reportaż ze świata, który przeminął: ze spotkania z dziewiczą przyrodą, z miejscami noszącymi desygnaty kolonizatorów; z plemionami, które zostały eksterminowane w „afrykańskim Auschwitz”.
Helena Pajzderska (Helena Janina z Boguskich Pajzderska-Rogozińska; 1862-1927; pseudonim Hajota, Lascaro, Laskaro) – "polska Karen Blixen"; pisarka i znakomita tłumaczka, poliglotka. Debiutowała w wieku trzynastu lat powieścią Narcyzy Ewuni. W 1885 roku wyszła za mąż za podróżnika i badacza Afryki, Stefana Szolc-Rogozińskiego. Wyjechała z nim do Afryki, na wyspę Fernando Poo (obecnie Bioko), na której prowadzili plantację, ale nie przyniosła ona spodziewanych zysków, które umożliwiłyby podjęcie kolejnej egzotycznej wyprawy. Zarówno to małżeństwo, jak i kolejne skończyło się rozstaniem. Pisarka zmarła w Warszawie, zupełnie zapomniana. Wspomnienia z okresu pobytu w Afryce zawarła w cyklu Z dalekich lądów (opowiadania, powieści Jak cień, Ostatnia butelka, Rosa Nieves). Inne utwory: Ich syn, Ślubna obrączka oraz zbiory nowel: Co życie dało, Błędne koło.